Trasa Alei Najświętszej Marii Panny została wytyczona w 1818 roku z inicjatywy magistratu Starej Częstochowy. Nowa arteria miasta została wówczas określona jako ,,droga od Starej do nowej Częstochowy i Jasnej Góry prowadząca’’. Aleja stanowi jedno z największych osiągnięć polskiej urbanistyki XIX wieku. Warto w tym miejscu podkreślić, że budowa tej miejskiej arterii stanowi i świadczy o twórczej inwencji naszych urbanistów tamtych lat.
Gdy zakładano budowę arterii, ludność Częstochowy wynosiła zaledwie 5 tys. osób, jednak podejmując decyzję o połączeniu ze sobą miast założono ulicę, która stała się żywotną osią układu organizmu miejskiego. Połączenie Starej i Nowej Częstochowy doprowadziło do budowy najkrótszego połączenia Starego Miasta z klasztorem i Częstochówką, jak również dało pozytywne efekty komunikacyjne usprawniając ruch kołowy oraz pieszy. Osiągnięto także znakomite efekty plastyczne poprzez budowę reprezentatywnych budynków wzdłuż Alei oraz ułatwiono masowy ruch pielgrzymek do celu ich wędrówki –Jasnej Góry.
Nazwa ulicy Panny Marii występuje po raz pierwszy w roku 1827. Wzdłuż ulicy zasadzono topole, po kilku latach ulicę zaczęto nazywać ,,Alejami ulicy Panny Maryi’’, później Alejami Najświętszej Marii Panny. Warto dodać, iż wówczas wykształcił się podział alei NMP, który funkcjonuje do dziś na I Aleję (od Placu Ignacego Daszyńskiego do wiaduktu kolejowego), II aleję (od mostu do placu Władysława Biegańskiego) i III Aleję (od placu Biegańskiego do Parków Jasnogórskich).
W połowie nowo wybudowanej arterii komunikacyjnej w 1836 roku ulokowano Nowy Ratusz Miejski (obecnie Muzeum znajdujące się na placu Biegańskiego). Budowla ta została zwieńczona wieżą obserwacyjną strażacką oraz symbolizowała połączenie dwóch dotychczas odrębnych organizmów miejskich Starej i Nowej Częstochowy 19 sierpnia 1826 roku.
Zabudowa alei NMP postała po 1826 roku przeważnie w stylu klasycystycznym i późnoklasycystycznym, obecnie występuje również zabudowa współczesna. Przy samej Alei oraz w jej bliskim sąsiedztwie lokowały się w wieku XIX oraz XX najróżniejsze instytucje o charakterze publicznym, społecznym oraz usługowym min. zespół budynków szkolnych dziś Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza, Dom Kuhna (kamienica pod nr 27) czy Dom Frankiego (kamienica pod nr 14).
Obecnie Aleja NMP stanowi główną, reprezentacyjną arterię komunikacyjną centrum miasta, łączy ona częstochowskie dzielnice Stare Miasto, Śródmieście oraz dzielnicę Podjasnogórską. Charakterystyczną konstrukcją alei są dwie dwupasmowe jezdnie, które to są przedzielone biegnącym pomiędzy nimi bulwarami W sierpniu każdego roku używana jest ona przez pątników zmierzających z całej Polski do klasztoru na Jasnej Górze.
autor: Mateusz Musiał / foto: Marcin Biś
