Po odzyskaniu przez Polskę 11 listopada 1918 roku niepodległości, nasz kraj był dopiero na początku bardzo długiego procesu formowania się państwowości. Po 123 latach zaborów państwo polskie nie tylko musiało scalić trzy bardzo różne systemy gospodarcze, polityczne i ekonomiczne ale co najważniejsze musiało wywalczyć nowe granice.
Bitwa Warszawska rozegrana w dniach 13-25 sierpnia 1920 roku na przedpolach Warszawy jest najważniejszym wystąpieniem zbrojnym w dziejach współczesnej historii Polski. Powstrzymanie Armii Czerwonej dowodzonej przez Michaiła Tuchaczewskiego i zwycięstwo nad nią dało młodemu państwu możliwość umocnienia się i zaistnienia na arenie międzynarodowej. Bitwa Warszawska została uznana przez Edgara Vincenta D’Abernona (brytyjski polityk, dyplomata i pisarz) za jedną z przełomowych bitew w historii świata. Jako jeden z argumentów uznano fakt, iż dzięki zwycięstwu Wojska Polskiego zatrzymano ekspansję bolszewicką na zachód Europy na okres 21 lat co zapoczątkował Traktat Ryski.
Zwycięstwo w całej wojnie polsko-bolszewickiej w latach 1919 -1921 zawdzięczamy przede wszystkim mądrej i przemyślanej strategii polskich dowódców, inteligencji i pomysłowości kryptologów oraz co najważniejsze odwadze i oddaniu polskich obywateli – mężczyzn oraz warte podkreślenia kobiet.
Do najważniejszych dowódców konfliktu polsko-bolszewickiego należy wymienić Marszałka Józefa Piłsudskiego. Kampania została rozegrana zgodnie z planem operacyjnym, który to na podstawie ogólnej koncepcji marszałka opracowali szef sztabu generalnego gen. Tadeusz Rozwadowski, płk Tadeusz Piskor oraz kpt. Bronisław Regulski. Ważną rolę odegrało również zawarcie wspólnej konwencji woskowej z siłami ukraińskimi Symona Petlury co skutkowało min. wkroczeniem i zajęciem Kijowa w dniu 7 maja 1920 roku. Po załamaniu się polskiej ofensywy na Ukrainie w 1920 roku, Częstochowa od 4 grudnia 1920 roku była siedzibą rządu ukraińskiego Petlury. Miasto przyjęło także ukraińskich uchodźców. Na potrzeby ukraińskiego wodza i jego adiutanta zajęto kilka pokoi w hotelu Polonia, a w innych hotelach na potrzeby innych Ukraińców
W okresie trwania wojny wiele polskich miast podejmowało działania na rzecz polskich żołnierzy przebywających na wschodzie. Mieszkańcy Częstochowy prowadzili zbiórkę broni, która to następnie była wysyłana na front, urządzano kwesty uliczne, zbierano fundusze na rzecz wojska i skarbu państwa. W chwili natarcia armii bolszewickiej w głąb kraju, Marszałek Józef Piłsudski dla podniesienia morale społeczeństwa ogłosił, iż w stanie najwyższego zagrożenia należy przenieść stolicę właśnie do Częstochowy. Nawiązywał w ten sposób do roku 1655, kiedy to wojska szwedzkie nie sforsowały obrony Klasztoru na Jasnej Górze dając tym samym punkt zwrotny w Potopie Szwedzkim.
Częstochowa zwerbowała na front około 500 ochotników, który to oddział został wysłany do Kielc już 6 sierpnia. Ponadto podczas wojny z bolszewicką Rosją walczył 27 Pułk Piechoty, który powstał 27 listopada 1918 roku i stacjonował w naszym mieście w koszarach Zawady (obecnie budynek przy ul Dąbrowskiego). Formacja ta została doceniona przez samego Marszałka Piłsudskiego.
Znaczącą rolę w naszym mieście odegrała Liga Antybolszewicka, której zadaniem było podejmowanie działań i walka z dezinformacją oraz ochrona miejscowej ludności przed wpływami ideologii bolszewickiej. Warto podkreślić iż istniała także Ochotnicza Legia Kobiet werbująca ochotniczki do pomocniczej służby wojskowej na terenie całego kraju. Częstochowskie biuro OLK miało swoją siedzibę przy ul. Dąbrowskiego 10. Ważne posłannictwo zrealizował również kościół, zwłaszcza Paulini na Jasnej Górze, którzy to podczas świąt religijnych organizowali nabożeństwa, wiece oraz odezwy nawołujące do obrony ojczyzny. Częstochowa, instytucje działające na terenie miasta oraz jej mieszkańcy odegrali istotne zadanie w walce o wschodnią granicę Polski w latach 1919-1921.
Po zakończeniu działań militarnych delegacja Rzeczypospolitej oraz delegacja rządu Rosyjskiej Federacji Socjalistycznej Republiki Radzieckiej zawarły zawieszenie broni w Rydze (weszło ono w życie 18 października), a 18 marca 1921, również w Rydze, podpisany został pokojowy traktat ryski, który wytyczył granicę polsko-radziecką. Do napaści Związku Radzieckiego na Polskę 17 września traktat ten regulował stosunki pomiędzy II Rzecząpospolitą a RFSRR, a następnie (od 1922 po zmianie nazwy państwa) z ZSRR.
autor: Mateusz Musiał/foto: Marcin Biś
